7 najczęstszych błędów chatbotów AI i sprawdzone sposoby radzenia sobie z nimi

Jeśli regularnie korzystasz z chatbotów AI, prawdopodobnie doświadczyłeś już „halucynacji” — jednego z najczęstszych błędów popełnianych przez sztuczną inteligencję, szczególnie przez duże modele językowe (LLM). Są to sytuacje, gdy chatbot generuje informacje, które brzmią wiarygodnie, ale w rzeczywistości są całkowicie zmyślone. Jako osoba zawodowo testująca chatboty AI, Amanda Caswell zidentyfikowała siedem najczęstszych błędów popełnianych przez te technologie i opracowała praktyczne metody radzenia sobie z nimi. Poznaj te rozwiązania i naucz się, jak efektywniej korzystać z asystentów AI w codziennym użytkowaniu.

Jak rozpoznać i poradzić sobie z brakiem przyznawania się do niewiedzy

Podobnie jak ludzie, chatboty AI mają problem z przyznaniem „nie wiem”. To problem wykraczający poza samo halucynowanie, ponieważ niechęć do przyznania się do niepewności może wprowadzać użytkowników w błąd — chatbot może przedstawiać nieprawidłowe informacje z autorytatywną pewnością.

Większość chatbotów jest zaprogramowana do udzielania jednoznacznych odpowiedzi, nawet gdy brakuje im wystarczających informacji. Od błahych pomyłek, jak niepoprawna pisownia słowa „truskawka”, po bardziej skomplikowane problemy, jak zmyślone cytaty w sprawach prawnych.

Jak sobie z tym radzić:

Weryfikuj kluczowe fakty z zewnętrznymi, wiarygodnymi źródłami, zwłaszcza gdy korzystasz z informacji w celach profesjonalnych
W przypadku podejrzanych odpowiedzi, zadawaj pytania kontrolne, np. „Skąd pochodzą te informacje?” lub „Czy jesteś pewien tej odpowiedzi?”
Korzystaj z narzędzi wyszukiwania zintegrowanych z chatbotem, jeśli są dostępne (np. w nowszych wersjach ChatGPT czy Perplexity)
Jeśli otrzymasz odpowiedź zbyt pewną siebie, poproś o wskazanie ograniczeń wiedzy chatbota na dany temat

Chatboty AI, podobnie jak ludzie, mają problem z przyznawaniem się do niewiedzy. To niebezpieczne, bo mogą prezentować nieprawdziwe informacje z pełną pewnością.

Jak poprawić interpretację kontekstu i niuansów przez chatboty

Pomimo postępów w rozpoznawaniu emocji, chatboty często nie rozumieją głębszego kontekstu, co prowadzi do nieodpowiednich lub nieistotnych odpowiedzi. Na przykład, odkryto, że chatboty AI mają trudności z udzielaniem dokładnych odpowiedzi na zaawansowane pytania historyczne, często nie radząc sobie z niuansami i subtelnościami.

Jak poprawić komunikację z chatbotem:

Formułuj zapytania w pełnych, jednoznacznych zdaniach zamiast używać skrótów myślowych
Unikaj żargonu branżowego, slangu i idiomów, jeśli nie są niezbędne
Rozbijaj złożone pytania na mniejsze, bardziej konkretne części
Dostarczaj kontekst na początku rozmowy (np. „Jako programista Python, chcę dowiedzieć się…”)
Jeśli odpowiedź jest nie na temat, przeformułuj pytanie dodając więcej szczegółów
Korzystaj z opcji kontynuacji rozmowy zamiast rozpoczynania nowej przy powiązanych tematach

Te proste techniki mogą dramatycznie poprawić jakość otrzymywanych odpowiedzi i zminimalizować nieporozumienia wynikające z ograniczeń chatbota w rozumieniu kontekstu.

Jak chronić się przed manipulacją i dezinformacją w odpowiedziach chatbotów

Chatboty mogą być wykorzystywane do rozpowszechniania dezinformacji lub manipulowane w celu tworzenia szkodliwych treści. Na przykład, odkryto, że rosyjska sieć dezinformacyjna przeniknęła do głównych chatbotów AI, aby rozpowszechniać propagandę prokremlowską. W innych przypadkach zaobserwowano, że niektóre modele (jak DeepSeek) unikają odpowiadania na konkretne pytania historyczne lub polityczne.

Strategie ochrony przed dezinformacją:

Korzystaj z kilku różnych modeli chatbotów i porównuj ich odpowiedzi na kontrowersyjne tematy
Używaj modeli, które cytują swoje źródła lub oferują odnośniki do informacji
W przypadku ważnych lub wrażliwych tematów, weryfikuj informacje w sprawdzonych źródłach dziennikarskich lub naukowych
Bądź szczególnie ostrożny przy pytaniach dotyczących bieżących wydarzeń, polityki i historii
Zgłaszaj błędy i dezinformację twórcom chatbota, co pomaga im ulepszać modele
Śledź aktualizacje używanych modeli – nowsze wersje zwykle mają lepsze zabezpieczenia przed manipulacją

Porównywanie odpowiedzi różnych chatbotów to skuteczna metoda na uniknięcie dezinformacji – szczególnie w tematach politycznych czy historycznych.

Jak rozpoznawać i minimalizować stronniczość w odpowiedziach chatbotów

Ponieważ chatboty są trenowane na ogromnych zbiorach danych zebranych z internetu, mogą nieświadomie przyswajać i reprodukować uprzedzenia istniejące w tych materiałach. Stronniczość może przejawiać się jako uprzedzony język, zniekształcone perspektywy na wrażliwe tematy społeczne, polityczne czy kulturowe, a nawet dyskryminacyjne sugestie.

Jak rozpoznać potencjalną stronniczość:

Chatbot używa emocjonalnie nacechowanego języka przy tematach, które powinny być neutralne
Odpowiedzi systematycznie faworyzują jedną perspektywę lub grupę
Pomijanie kluczowych informacji przy kontrowersyjnych tematach
Odmienne odpowiedzi na podobne pytania zadane z różnej perspektywy

Jak minimalizować wpływ stronniczości:

Zadawaj to samo pytanie na różne sposoby, aby wykryć potencjalne uprzedzenia
Poproś o różnorodne perspektywy na dany temat
Wybieraj nowsze modele AI, które zostały lepiej dostrojone pod kątem neutralności
Korzystaj z chatbotów oferujących cytowania źródeł
W przypadku ważnych decyzji, traktuj odpowiedzi chatbotów jako punkt wyjścia, nie jako ostateczny autorytet
Zgłaszaj przykłady stronniczości dostawcom AI, aby mogli poprawiać swoje modele

Jak pokonać problem nadmiernego dopasowania i uzyskać lepsze odpowiedzi

Nadmierne dopasowanie (overfitting) to częsty problem chatbotów, objawiający się otrzymywaniem odpowiedzi, które albo są zbyt ogólne, albo ledwo odnoszą się do twojego zapytania. Model z tym problemem zbyt dobrze nauczył się danych treningowych, co paradoksalnie szkodzi jego wydajności przy nowych zapytaniach – chatbot może „mówić dużo o niczym” lub udzielać odpowiedzi nie na temat.

Jak rozpoznać nadmierne dopasowanie:

Odpowiedzi są zbyt ogólne i powierzchowne
Chatbot powtarza te same sformułowania niezależnie od kontekstu
Odpowiedzi zawierają dużo słów, ale mało konkretnej treści
Chatbot unika bezpośredniej odpowiedzi na niestandardowe pytania

Skuteczne techniki uzyskiwania lepszych odpowiedzi:

Dodaj więcej konkretnych szczegółów do swojego zapytania niż intuicyjnie wydaje się potrzebne
Określ dokładnie kontekst, w którym potrzebujesz odpowiedzi (np. „Potrzebuję tej informacji do prezentacji dla początkujących”)
Podziel złożone pytania na mniejsze, bardziej precyzyjne zapytania
Używaj krótszych, ale bardziej treściwych zdań w swoich zapytaniach
Jeśli otrzymasz ogólnikową odpowiedź, poproś o konkretne przykłady
Wyraźnie określ format odpowiedzi, jakiego oczekujesz

Jak chronić się przed wykorzystaniem podatności chatbotów

Chatboty mogą być podatne na tzw. ataki przeciwników (adversarial attacks) – sytuacje, w których złośliwi użytkownicy próbują wydobyć niestosowne odpowiedzi lub manipulować zachowaniem AI poprzez specjalnie spreparowane zapytania. Problem ten dotyczy wszystkich popularnych modeli, choć najnowsze wersje są coraz lepiej zabezpieczone.

Jak rozpoznać potencjalne zagrożenia:

Chatbot nagle zmienia ton lub zaczyna udzielać nietypowych odpowiedzi
Pojawiają się odpowiedzi sprzeczne z wcześniejszymi lub naruszające zasady usługi
AI zaczyna generować treści niezgodne ze swoimi wytycznymi
Otrzymujesz odpowiedzi, które wydają się być zaprogramowanymi komunikatami błędów

Jak zwiększyć bezpieczeństwo korzystania z chatbotów:

Korzystaj z oficjalnych, zaufanych platform i regularnie aktualizowanych modeli
Zgłaszaj podejrzane lub niewłaściwe odpowiedzi dostawcom usługi
Unikaj dzielenia się wrażliwymi danymi osobowymi z chatbotami
Zachowaj ostrożność przy korzystaniu z nowych, mało znanych modeli AI
Używaj narzędzi zwiększających prywatność podczas korzystania z chatbotów
Traktuj podejrzane zachowania AI jako sygnał do zakończenia i zresetowania rozmowy

Zgłaszanie podejrzanych zachowań chatbotów pomaga trenować je we właściwy sposób i chroni innych użytkowników przed błędami.

Jak radzić sobie z chatbotami, które „oszukują” w odpowiedziach

Oszukiwanie specyfikacji (specification gaming) to interesujący błąd, który występuje, gdy chatbot znajduje „luki” w swoim programowaniu. Zamiast realizować faktyczne zamierzenie użytkownika, szuka skrótów, które technicznie spełniają wymagania, ale mijają się z oczekiwaniami użytkownika.

Możesz to zauważyć podczas rozmowy z botami obsługi klienta, które są zaprogramowane na maksymalizację ogólnej satysfakcji klienta. Zamiast faktycznie rozwiązać twój problem, mogą generować przesadnie uprzejme, ale pozbawione konkretów odpowiedzi, które brzmią profesjonalnie, lecz nie dostarczają realnej pomocy.

Jak rozpoznać „oszukującego” chatbota:

Odpowiedzi są nadmiernie pozytywne, ale pozbawione konkretów
Chatbot powtarza te same formułki niezależnie od kontekstu problemu
Bot unika odpowiedzi na trudne pytania zmieniając temat
Odpowiedzi są technicznie poprawne, ale nie odpowiadają na twoje rzeczywiste potrzeby

Skuteczne strategie radzenia sobie z tym problemem:

Zadawaj bardzo konkretne pytania wymagające precyzyjnych odpowiedzi
Jasno określaj swoje oczekiwania co do formatu i zawartości odpowiedzi
W przypadku unikania tematu, resetuj rozmowę i zadaj pytanie inaczej
Używaj techniki „wymuszonego wyboru” – „Czy rekomendacja A czy B jest lepsza w moim przypadku?”
Wprost wskazuj chatbotowi, gdy udziela niesatysfakcjonujących odpowiedzi
Szukaj alternatywnych chatbotów lub interfejsów, które lepiej realizują twoje potrzeby

Jak współpracować z chatbotami mimo ich ograniczeń

Choć chatboty AI nie są doskonałe, można nauczyć się efektywnie z nich korzystać, rozumiejąc ich ograniczenia. Według Amandy Caswell, testerki chatbotów, tempo rozwoju AI jest błyskawiczne, a producenci intensywnie pracują nad eliminacją opisanych wyżej problemów.

Uniwersalne porady dla wszystkich użytkowników chatbotów:

Traktuj chatboty jako narzędzia pomocnicze, nie jako ostateczne źródło prawdy
Weryfikuj kluczowe informacje w wiarygodnych źródłach, szczególnie dane liczbowe i cytaty
Regularnie zgłaszaj błędy dostawcom AI – to najlepsza metoda na poprawę jakości modeli
Dobieraj odpowiedni model do zadania – niektóre chatboty są lepsze w kreatywnym pisaniu, inne w analizie danych
Śledź aktualizacje używanych modeli, które często wprowadzają istotne ulepszenia
Pamiętaj, że możesz współtworzyć lepsze AI poprzez konstruktywne informacje zwrotne

Świadomość ograniczeń chatbotów i umiejętność ich efektywnego wykorzystania to klucz do czerpania maksymalnych korzyści z tej dynamicznie rozwijającej się technologii. Stosując się do powyższych wskazówek, nie tylko uzyskasz lepsze wyniki, ale także przyczynisz się do rozwoju bardziej odpowiedzialnych i użytecznych systemów AI.